یك مقام اسبق سازمان میراث فرهنگی مطرح كرد؛
غفلت از توسعه پرستارانه شهر های تاریخی کشور
تور و گردشگری: به گزارش تور و گردشگری، رئیس اسبق سازمان میراث فرهنگی اظهار داشت: در توسعه شهر های تاریخی کشور منفعلانه عمل شده است.
به گزارش تور و گردشگری به نقل از مهر محمد بهشتی، قبل از ظهر پنجشنبه در شصت و هفتمین نشست بازآفرینی پایدار بافت شهری با مبحث «چیستی شهر تاریخی» اظهار نمود: در متون قدیمی هر جا صحبت از آبادانی می شود آنرا در ارتباط با عدل و عمارت را می دانند که در واقع عدل پیش شرط بر عمارت است. واژه عدل در فرهنگ های مختلف فرق دارد در فرهنگ ایرانی عدل بیشتر از نظم کیهانی است یعنی نظامی فارغ از عالم که ما باید از آن تبعیت نماییم به عبارت دیگری جای هر چیزی مشخص است و ما باید آنرا به جا آوریم.
وی افزود: شهر های ما مشمول این قاعده کلی می شوند، در واقع شهرها تابع این معنا از عدل بودند یعنی هر چیزی بر جای خود بود و ساختن مبتنی بر قاعده بود، اگر به استناد مدارک رجوع نماییم به این مساله پی خواهید برد. یکی از این اسناد که دلالت بر این مورد دارد تصاویری هوایی سال ۱۳۳۵ است که در این سال برای نخستین بار از تمام شهر های کشور عکس ها هوایی گرفته شد هرچند در این عکس ها شاهد مداخلاتی در شهر هستیم که در دوره پهلوی اول صورت پذیرفت اما این دخل و تصرف های محدود بود و بیشتر از ۹۰ درصد شهر موقعیت خویش را داشت.
حاکم بودن الگوی صحیح توسعه شهری در شهر های کشور تا قبل سال ۱۳۳۵
رئیس اسبق سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور در رابطه با چرایی مداخلات پایین پهلوی اول در شهر تا سال ۱۳۳۵، اظهار داشت: تنها دلیل این امر بدین خاطر بود که دولت منابع بسیار کمی برای مداخلات داشت و وقتی که درآمد نفتی از سال ۱۳۳۵ افزایش پیدا کرد، به یک باره دولت با ثروت بادآورده ای روبه رو شد هر آن چه رؤیا در سرداشت همچون تغییر در ساختار و کالبد شهر را محقق کرد.
وی افزود: درست از این زمان است که معنای عدل در شهر های کشور تغییر می کند یعنی قرار گرفتن هر چیزی سر جای خود که مفهوم عدل تا پیش از سال ۱۳۳۵ در شهرها بود به یک باره به این که هر چیزی که من تشخیص می دهم و می گویم تغییر پیدا کرد که منظور از من حاکمیت و دولت آن زمان بود و به همین خاطر است که از بعد سال ۱۳۳۵ شاهد می باشیم که دیگر هیچ چیزی سرجای خود قرار ندارد و نقشه توپوگرافی و بافت تاریخی شهرها به یک باره تغییر می کند.
غفلت از توسعه پرستارانه شهرها
بهشتی خاطرنشان کرد: اگر توسعه شهر های کشور را تا پیش از سال ۱۳۳۵ بررسی نماییم، درخواهیم یافت این توسعه و گسترش به طور عمده از راه باغ و مزرعه صورت می گرفته است یعنی ابتدا زمین را از حالت مواد احیا و به شکلی اهلی می کردند، سپس شهر را توسعه می دادند که من از این نوع توسعه بعنوان «توسعه پرستارانه» یاد می کنم.
وی افزود: از سال ۱۳۳۵ به بعد است که توسعه شهر های کشور از حالت پرستارانه به توسعه تهاجمی تبدیل می شود و به شکلی به جای اهلی کردن زمین برای توسعه شهرها، این بولدوزرها هستند که شهر را توسعه می دهند و هر رودخانه، کوه یا پستی وبلندی را دخل و تصرف می کنند و همین مساله سبب شده وقتی امروز شهر های کشور را نگاه می نماییم، دیگر جای هر چیزی مشخص نمی باشد.
رئیس اسبق سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور اظهار داشت: نقطه مقابل عدل ظلم است و ظلم از ظلمت و تاریکی می آید و به همین خاطر است که وقتی مفهوم عدل از سال ۱۳۳۵ در توسعه شهرها از بین رفت، شهرها در ظلمت به سر می برند یعنی دیگر جای هر چیزی در مکان مناسب خودش معلوم نیست بعنوان مثال در شهر شیراز رودخانه خشکی به شکل موسمی است که بر روی آن پل علی ابن حمزه در ارتباط با دوره زندیان قرار دارد، اگر به تصاویر تاریخی این پل را بررسی نماییم درخواهیم یافت، این پل هفت دهانه داشته است اما الان دهانه این پل پنج عدد شده و در کنار آن عمق رودخانه کاهش پیداکرده است که همه این موارد نشان داده است که در توسعه شهر به این رودخانه و حریم اطراف آن تجاوز شده است.
شهر تاریخی فقط بافت تاریخی نیست
وی بابیان این که تصاویر هوایی سال ۳۵ آخرین سندی است که جای مناسب هر چیزی را در شهرها نشان می دهد، اظهار نمود: هر آن چه عکس و نقشه که پس از سال ۱۳۳۵ تابحال از شهرها گرفته شده و موجود است، عکس ها و اسنادی است که تاریک است یعنی جای مناسب هر چیزی در شهر معلوم نیست به همین خاطر است که تاکید می کنم شهر تاریخی فقط بافت تاریخی نیست بلکه شامل باغ ها، راه هایی که به شهر ختم می شود، قنوات و حتی بدنه شهری و محل استقرار جمعیت می شود.
بهشتی تاکید کرد: شهر با مدنیت و جامعه شهری آن تعریف می شود در غیر این صورت کالبد که فقط لباسی برای شهر است، وقتی پرسش می شود شهر تاریخی کجاست؟ منظور جامعه شهری آن است. ما امروزه در شهر های تاریخی گرفتار بحران هستیم چونکه جامعه شهری آن معلوم نیست یعنی در شهر تاریخی همچون شهر اصفهان میزان تعداد باقی مانده از مردمی که اهلی خود اصفهان هستند، مشخص نمی باشد، مردمی که بومی این شهر باشند و به ارزش های تاریخی شهر خود واقف باشند، به همین خاطر است که در اصفهان شاهد می باشیم اقداماتی صورت می گیرد که برخلاف حفظ و نگاهداشت ارزش های تاریخی شهر است.
اختلال در اهلیت شهرها بحران جدی شهر های تاریخی کشور
وی اضافه کرد: ما گرفتار بحران در کالبد شهر نیستیم، بلکه اهل شهر در تاریکی شهر واقع شده اند یعنی اختلال در اهلیت شهرها صورت گرفته است، یعنی ما ظالم شده ایم و به شهرهایمان و ارزش تاریخی آن بی توجه شده ایم، حال اگر قرار باشد دست از این ظلم برداریم باید در ابتدا بدانیم جای مناسب هر چیزی در شهر کجاست؟ و این کجا بودن همچون وارد شدن به مجلس محترمی است که باید ادب این مجلس را رعایت نماییم، در شهرها هم این موضوع صادق است باید شیوه درست مواجه زیستن در شهر را رعایت نماییم البته این حرف به معنای برگشتن به گذشته است بلکه حفظ اتصالمان نسبت به گذشته است که از آن بعنوان معاصریت یاد می شود.
رئیس اسبق سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور اضافه کرد: باید معاصر شویم که این معاصر بودن یعنی حفظ اتصال به گذشته در حین گام برداشتن در راه متغیرهای زمان خود است که اگر بخواهم مصداق عینی نسبت به این معاصر بودن بزنم، از معماری مسجد جامع اصفهان نام می برم، این مسجد هزار سال مسجد است و در این زمان همواره اتصال به گذشته و ریشه خویش را حفظ نموده است و درعین حال همواره بر مبنای اقتضائات زمانه خودش، نو شده است در واقع مسجد جامع اصفهان، گلی بوده که در در این سال ها شکفته است.
وی افزود: امروزه به اندازه ای تعداد متغیر زیاد شده است که برای بسیاری این توهم پیش آمده که دیگر چیزی ثابتی وجود ندارد. این طرز تلقی یکی از خرافه های عصر جدید است به همین خاطر تاکید می کنم شهر تاریخی امری ثابت، شناسنامه چیستی و کجایی شهر است که این چیستی و کجایی یعنی دانایی است به همین خاطر شهر تاریخی ارزش بالایی دارد. پ
بهشتی افزود: وقتی شهر تاریخی را از بین می بریم فقط شواهد تاریخی و یک سری خاطره و احساس رمانتیک را تخریب و مخدوش نکرده ایم بلکه گویی شرایط زیست را از بین بردیم. شهر تاریخی همچون پرونده پزشکی است که همه بیماری ها و درمان های ما را از آغاز تولد تابحال ثبت کرده است، طبیعی است چنین پرونده ای در تشخیص و درمان بیماری هایی که در آینده امکان دارد به آن مبتلا شویم تاثیر دارد، حال فرض کنید پنج صفحه از این پرونده از بین ببرد، آن موقع است که تشخیص و درمان بیماری ما توسط پزشک مورد چالش قرار می گیرد و حتی امکان دارد با تجویز داروی اشتباه جان بیمار به خطر بیافتد در شهرها هم این موضوع صدق می کند و شهر تاریخی نقش مهمی در شرایط زیست شهروندان آن شهر دارد.
تبعات ناگوار نادیده گرفتن معماهای زیستی شهر در توسعه شهر های کشور
وی تاکید کرد: ما اگر معماهای زیستی شهر اصفهان را به درستی تشخیص می دادیم، اجازه نمی دادیم زمینهای کشاورزی در حاشیه زاینده رود که درگذشته ۷۰ هزار هکتار بوده به یک باره به ۵۰۰ هزار هکتار تبدیل گردد، اجازه نمی دادیم صنایعی همچون ذوب آهن و فولاد مبارکه در حاشیه این رودخانه قرار گیرند همه این اقدامات اشتباه به خاطر اینست که تصمیمات آن در تاریکی گرفته شده است.
رئیس اسبق سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور افزود: شهر تاریخی مثل چراغ می ماند تا دریبابیم چه هستیم و در کجا قرار داریم اما متأسفانه امروزه شهر های تاریخی چیستی و چرایی خویش را ازدست داده اند و در اثر همین مساله اقدامات و تصمیمات اشتباهی را در تاریکی اتخاذ کردیم که تبعات ناگوار آن روزبه روز دارد آشکار می شود، که نمونه بارز این تبعات ایجاد فرونشست در شهر تاریخی اصفهان است.
وی اضافه کرد: بارها این صحبت را از جانب متخصصین شنیده ایم که به علت مهاجرت وسیعی که از روستاها به شهر های کشور از سال ۱۳۴۰ به بعد صورت گرفت، شاهد چهره زشت از شهرها هستیم، اما من می خواهم بگویم این صحبت اشتباه است چونکه جمعیت شهر اصفهان پیش از این که شاه عباس اول بخواهد این شهر را به پایتخت تبدیل کند ۵۰ هزار نفر بود و وقتی این شهر را بعنوان پایتخت برگزید میزان جمعیتی که برای توسعه این شهر در نظر گرفت بالغ بر ۶۵۰ هزار نفر بود و حتی پیش از زمان محمود افغان جمعیت این شهر به یک میلیون نفر رسید، حال پرسش اینجاست چگونه است باوجود ۲۰ برابر رشد جمعیت شهر اصفهان در آن زمان، شاهد رشد و ساخت شهر به بهترین شکل ممکن همچون جواهر تا آن زمان هستیم ولی اکنون در توسعه شهرها این امر اتفاق نمی افتد؟ همه این امر بدین خاطر است که دیگر ما مثل گذشته در توسعه شهرها به شیوه پرستارانه رفتار نمی نماییم بلکه منفعلانه رفتار می نماییم.
بهشتی اظهار داشت: ما باید نسبت به اهمیت شهر تاریخی متنبه شویم یعنی دست از تکلیف برداریم، یعنی برای ما این پرسش پیش آید توسعه درست در شهر چگونه است؟. این نکته مهم را باید در نظر داشت توسعه در شهر تاریک پرهزینه و کم بهره است، اما توسعه شهر در روشنایی کم هزینه و پربهره است. به همین خاطر است که ایده آل ترین شهر تاریخی دنیا را ازلحاظ توسعه، شهر اصفهان پیش از سال ۱۳۳۵ می دانند چونکه توسعه این شهر تا قبل سال ۱۳۳۵ در روشنایی اتفاق افتاده است.
منبع: ttma.ir
این پست تور و گردشگری را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان تور و گردشگری در مورد این مطلب